زهرا فرود: "پوپک عظیم پورتبریزی" کارشناس رشته کارگردانی نمایش عروسکی و ارشد رشته پژوهش هنر و کارگردانی تئاتر است. او به نمایش ها و آیین های عروسکی ایران علاقه وافر دارد و همین علاقه مندی زمینه صرف وقت جهت گردآوری و تالیف اولین فرهنگ نمایش های عروسکی و سنتی ایران را در او ایجاد کرد که حاصل این تلاش کتابی مرجع شد که هم اکنون در دانشگاه های ایران تدریس می شود؛ "عظیم پور" که عضو هیئت علمی دپارتمان هنرهای نمایشی دانشکدگان هنرهای زیبای دانشگاه تهران است، تلاش می‌کند ضمن حضور در سمینارهای داخلی و خارجی، ظرفیت و پتانسیل های نمایش عروسکی ایران را در عرصه آیینی و سنتی به همه معرفی نماید. او که تا کنون چند کتاب درباره عروسک ها و نمایش های عروسکی ایران به چاپ رسانده است و ترجمه های متعددی نیز درباره تئوری ها و مسائل زیباشناختی و بنیادین تئاتر عروسکی جهان داشته می گوید:عروسک ها که وامدار میراث نیاکان ما هستند، ضمن استعاره‌ای اصیل اعوجاجی از بشریت به حساب می‌آیند که احوالات آدمی را مقابل دیدگان انسان ها ترسیم می‌کنند .او معتقد است: عروسکهای دارا و سارا به دلیل ضعف در طراحی و عدم چشم انداز پایدار نتوانستند به عنوان نماینده ای از اقوام ایران زمین مطرح مطرح شوند.
" پوپک عظیم پور " پیرامون نقشی که عروسک ها می توانند در ارائه و معرفی فرهنگ های مردم یک خطه و یا یک کشور داشته باشند به خبرنگار دیباچه گفت : عروسک ها در هر تمدنی و هر کشوری جزو عناصر فرهنگی قوی آن کشور محسوب می شوند، عروسک از قدیمی‌ترین اشیا دست ساخت بشرو برای تامین بسیاری از نیازهایش بوده است ، به گونه ای که عملکرد و حضورش در آیین ها و بر روی صحنه های تئاتری ،قاب تلویزیون و پرده سینما همیشه به صورت قدرتمندانه بوده این به این معنا است که عروسک ها ظرفیت ها و عملکردهای متعددی دارند از جمله عملکرد آیینی ،نمایشی آموزشی، اجتماعی و سیاسی ،در واقع عروسک یک موجود چند وجهی رازآمیز است حتی زمانی که در دست کودکان قرار می گیرد، این توانایی را دارد تا خیال آنها را به پرواز درآورد و هنگامی که در دست یک هنرمند نمایشگر قرار می‌گیرد،می‌تواند موضوعی بشری را روی صحنه به نمایش بگذارد و به طبع عروسکها وامدار میراث نیاکان ما هستند، آنها هم روایت هستند و هم تصویر و می توانند همچون پلی گذشته را به آینده مرتبط کنند و کودکانی که قرار است آینده این سرزمین به دستشان سپرده شود ،می توانند به راحتی با آنها با آیین ها ،میراث فرهنگی، افسانه‌ها، اسطوره‌ها و لالایی ها آشنا شوند.
او درباره جایگاه و کاربرد بهره گیری از عروسک در سینما، تلویزیون و تئاتر افزود: از آنجا که عروسک ها قابلیت هر کاری را دارند بنابراین در هر جایگاهی می توان از آنها بهره جست، عروسکها گاهی نقش آدم ها را بازی می کنند ، گاهی کاریکاتور آدم ها را به خود آنها نشان می دهند، حتی گاهی رفتار و عملکرد انسان ها را نقد و یا در لباس هزل و هجو نشان می دهند، در واقع عروسک ها استعاره‌ای از آدمها هستند که می توانند نقش آدمی را نه به صورت آنکه در دنیای واقعی است بلکه به گونه ای کج و معوج و همچون آینه ای که اعوجاج دارد بازتابی از وضعیت آدمی به روی صحنه به نمایش بگذارند و به طور کل عروسک اعوجاجی از بشریت را روی صحنه نشان میدهد، بنابراین می توان گفت آنها یک استعاره اصیل برای نشان دادن احوالات آدمی به خودش در رسانه هایی همچون سینما، تلویزیون و تئاتر هستند به طور مثال اثر "شهر موشها" ساخته "مرضیه برومند" اثر سینمایی عروسکی زیبایی بود که در زمان اکران خودش رکورد پرفروش ترین فیلم سال را به خود اختصاص داد و جالب توجه است کاراکترهای آن که موش های عروسکی بودند، رقیب ستاره های (بازیگران معروف) زن و مرد سینمای ایران شدند شدند در واقع این کار نه تنها به لحاظ اقتصادی رکورد عجیبی را به خود اختصاص داد بلکه دنیا ی آدمها را با همه خصوصیات و ویژگی هایش در قد قامت موش ها به تصویرکشید.
"عظیم پور" بیان کرد :عروسکهای دارا و سارا هم می‌توانستند عروسک های ملی ایران شوند ولی متاسفانه ضعف در طراحی و عدم پیش‌بینی یک چشم‌انداز ملی و پایدار سبب شد این اتفاق رقم نخورد وهیچ یک از این عروسک ها نتوانستند به عنوان نماینده ای از بچه‌های بلوچ ،خراسانی ،آذری، تهرانی و ... محسوب شوند چرا که فقط صرف یک لچک سر کردن و داشتن لباس ساده ای که هیچ نشانی از لباس اصیل و بومی نداشت سبب شد آنها نتوانند در زمره عروسکهای ملی قرار گیرند بنابراین از چرخه ،خارج شدند. آنها طراحی دقیقی از قومیتهای ارجمند ایرانی نداشتند ،همچنین سنگین ، و به طور کل در ایران هم تولید نمی‌شدند و ساخت چین بودند با شکست مواجه شدند و این سبب شد بچه ها همچنان به سمت عروسک باربی که بسیار سبک و با طراحی بسیار دقیق سوق داده شوند و این اتفاق می توانست برای عروسک های بومی ما رقم بخورد که همه از جنس پنبه ،پارچه و طراحی های بومی و محلی هستند ولی خب متاسفانه آن دید فرهنگی و ملی هنوز از جانب دولتمردان فرهنگی کشور به دست نیامده است .به هرحال خوشبختانه تولید وتبلیغ عروسک های بومی هم اکنون توسط سازندگان آنها در فضای مجازي در حال انجام و احیا است ولی اقدامات نگاهبانی یا پاسداری از آنها و یا اینکه بتوان بر اساسشان سمیناری در جهت مورد توجه قرارگرفتن پژوهشگران و شرکت اسباب بازی سازی برگزار کرد و همچنین خانواده‌ها را آگاه کرد که در سبد فرهنگی‌شان از آنها استفاده کنند هنوز اتفاقی صورت نگرفته و از این بابت باعث تاسف است که رسانه هم هیچ کمکی در این راستا نکرده و نمی کند.
وی که در عرصه نویسندگی نیز فعالیت دارد بیان کرد :کشور ما به لحاظ فرهنگی ،تنوع قومیتی زبانی بی نظیر و غنی است و بر این اساس سالها پیش که راجع به عروسک های دینی و آیینی فعالیت داشتم ،واقعاً هیچکس این قضیه را جدی نمی گرفت اما به هر حال من یک فرهنگ نامه در سال ۸۹ چاپ نمودم با عنوان فرهنگ عروسک ها و نمایش های عروسکی آیینی و سنتی ایران که حاصل دو دهه پژوهشم پیرامون عروسک های آیینی و سنتی بود.
"عظیم پور "در پاسخ به این سوال که چگونه می توان عروسک های فاخر و خاطره ساز برنامه های کودک که به دست فراموشی سپرده شده اند را احیانمود ادامه داد: بخشی از موضوع احیای عروسک ها در رسالت موزه ها همچون موزه سینما و موزه نمایش تئاتر عروسکی است که البته هنوز برپا نشده و به زودی افتتاح خواهد شد .همچنین آرشیو نمودن به جهت ثبت در تاریخ و انتقال آن ها به عنوان بخش مهمی از فرهنگ به نسلی دیگر از مواردی است که به نوبه خود می تواند در راستای فراموش نشدن عروسک های خاطره ساز موثر باشد .
وی افزود: :تبدیل نمودن عروسک های سنتی و خاطره ساز بصورت یک آیکون یا نمادفرهنگی از دیگر عملکردهای مرسومی است که در دنیای امروز به جهت احیای عروسک های فراموش شده از آن بهره گرفته می شود. در واقع این عروسکها تبدیل به نمادهای فرهنگی و محبوب مردمی می شوند و به صورت سوغات و دست ساخته های هنری قابل استفاده می شوند،ضمن تبدیل شدن به یک بِرَند فقط در قد و قامت ایفای یک نقش نمی مانند بلکه برای لباس ها و وسایل مختلف از آنها استفاده می‌شود. مثلاً کاراکترهای عروسکی اثر "ماپت شو"ساخته "جیم هنسون" آمریکایی با وجود درگذشت کارگردان و گذشت سالها از تولید آن مجموعه ، همچنان در برنامه سازی و حتی آثار سینمایی بهره گرفته می‌شوند. یعنی سیستم ساخت و ساز آثار نمایشی بر اساس عروسک های این اثر توسط خانواده وی و کمپانی مدام در حال تولید و به روز شدن هستند و ما متاسفانه در ایران شاهد چنین اتفاقی نیستیم در حالی که همان عروسکهای "شهر موشها" به نوبه خود می توانند چنین اتفاقی را برای کشور ما نیز رقم بزند .می توان از آنها در برنامه های مروری، اتفاقات سالیانه همچون جشنواره ها و سمینارها استفاده کرد و این گونه همیشه آنها را زنده نگه داشت.
این پژوهشگر و کارشناس حوزه عروسک های آئینی گفت:ایران به لحاظ شخصیت های اساطیری و معاصر پیشینه‌ای کهن دارد و مملو از اسطوره هایی است که هر کدام از آنها می‌توانند در قد و قامت عروسکهای با شأن مطرح شوند؛ به گونه‌ای که کودکان، علاقمند به بازی با آنها باشند و از این طریق با اسطوره های سرزمینشان آشنا شوند. مثلا همیشه زنده یاد جهان پهلوان تختی یک اسطوره اخلاق و جوانمردی است که می‌توان وی را در قد و قامت یک عروسک برای کودکان طراحی کرد. به طور قطع چشم انداز این عملکردها ماندگار خواهد بود که باز کشور ما در این زمینه مغفول باقی مانده است . این موضوع زمینه ای جز سوق دادن کودکان به سمت تولیدات غربی نخواهد داشت. بنابراین با آنکه بتمن و اسپایدرمن عروسک های دارای هویت فرهنگ ایرانی نیستند ولی با یک برنامه ریزی دقیق و تیم های روانشناس طراح و ... از آنها قهرمانانی ساخته که نه تنها مخاطب غربی که در همه جای دنیاو حتی ایران طرفداران بسیاری در میان بیننده کودک و بزرگسال دارند دارد.
او خاطرنشان کرد :هم اکنون مشغول به سرانجام رساندن پروژه ای هستم که سالها قبل در دست داشتم اما به دلیل مشغله های آموزشی و کارهای دانشگاهی کمی عقب افتاد .این کتاب که "خواهران غریب ،خواهران قریب" نام دارد راجع به عروسک های بی چهره ایران و جهان است . در ایران و جهان عروسکهایی ساخته می‌شوند که چهره و صورت ندارند و این بی چهره بودن در هر فرهنگی دلایل مختص به خود را دارد و معمولاً این دلایل بر پایه دیدگاه‌های مذهبی ،اسطوره‌ای و عقاید فولکلوریک شکل گرفته اند و امیدوارم فرصتی دست دهد تا آن را سازماندهی و منتشر کنم. کتاب دیگری را هم ترجمه و تالیف نمودم با عنوان "چرا نان؟ چرا عروسک؟" که راجع به گروه عروسکی "نان و عروسک" است که بنیانگذار آن" پیتر شومان "می باشد این کتاب به تحلیل و گزارش گروه نان و عروسک می پردازد گروهی که فعالیت وعقایدشان برعلیه نظام های کاپیتالیستی وجریانات سیاسی آمریکا است .این کتاب را نیز برای انتشار هم اکنون در دست تدوین نهایی وآماده سازی دارم.
